Σίτιση ασθενών με άνοια

* Για λόγους συντομίας, παρακάτω υποθέτουμε ότι ο ασθενής είναι άντρας

​

Ελαχιστοποιήστε τους κινδύνους που σχετίζονται με τη σίτιση

Στα μεσαία και στα προχωρημένα στάδια της άνοιας, προβλήματα στην κατάποση μπορεί να οδηγήσουν σε πνιγμονή ή σε απώλεια βάρους. 

Έχοντας κατά νου τέτοιου είδους θέματα που αφορούν στην ασφάλεια δοκιμάστε τις παρακάτω συστάσεις. 

​

Φτιάξτε το φαγητό έτσι ώστε να είναι εύκολο στη μάσηση και στην κατάποση 

Αλέστε τις τροφές, κόψτε τις σε  μέγεθος μπουκιάς ή σερβίρετε μαλακές τροφές.

​

Έχετε το νου σας για σημεία πνιγμονής  

Αποφύγετε τροφές που είναι δύσκολο να μασηθούν επαρκώς, π.χ. ωμά καρότα. Ενθαρρύνετε τον ασθενή να κάθεται με το σώμα όρθιο και το κεφάλι ελαφρώς σκυμμένο εμπρός. Αν το κεφάλι γείρει πίσω μετακινήστε το σε πρόσθια θέση. Στο τέλος του γεύματος ελέγξτε το στόμα του και βεβαιωθείτε ότι έχει καταπιεί την τροφή. Μάθετε το χειρισμό Heimlich ώστε να τον εφαρμόσετε σε περίπτωση ανάγκης.

​

Αντιμετωπίστε τη μειωμένη όρεξη 

Αν ο ασθενής έχει μειωμένη όρεξη δοκιμάστε να του φτιάξετε το αγαπημένο του φαγητό ή προγραμματίστε μέσα στην ημέρα πολλά μικρά γεύματα αντί για τρία μεγάλα. Αν η όρεξή του δεν βελτιώνεται και/ή  χάνει βάρος συμβουλευτείτε το γιατρό. Έχετε υπόψιν ότι όσο μειώνεται η σωματική δραστηριότητα του ασθενούς μπορεί να μειώνονται και οι θερμιδικές του ανάγκες. 

Χορηγήστε συμπληρώματα βιταμινών μόνο κατόπιν ιατρικής συμβουλής.

​

Περιορίστε τη ζάχαρη 

Η ζάχαρη συχνά περιέχεται σε μεγάλες ποσότητες στα επεξεργασμένα τρόφιμα τα οποία περιέχουν πολλές θερμίδες και στερούνται βιταμινών, ιχνοστοιχείων και φυτικών ινών. Μπορεί κανείς να απολαύσει γλυκές γεύσεις μέσω πιο υγιεινών επιλογών όπως είναι τα φρούτα. Ωστόσο, σημειώστε ότι σε προχωρημένα στάδια της άνοιας, αν η απώλεια της όρεξης είναι πρόβλημα, τότε η προσθήκη ζάχαρης στις τροφές μπορεί να βοηθήσει τη σίτιση του ασθενούς.

​

Περιορίστε τις πλούσιες σε νάτριο τροφές και το αλάτι 

Η υψηλή κατανάλωση νατρίου επηρεάζει την αρτηριακή πίεση. Αντικαταστήστε το με τη χρήση μπαχαρικών και μυρωδικών.

 

Πιθανές αιτίες μειωμένης όρεξης

​

Αδυναμία αναγνώρισης του φαγητού 

Ο ασθενής που πάσχει από άνοια (όπως στη νόσο Alzheimer) μπορεί να μη μπορεί να αναγνωρίσει πλέον τις τροφές που του βάζετε στο πιάτο.

 

Οδοντοστοιχίες που δεν εφαρμόζουν καλά

Η μάσηση του φαγητού μπορεί να προκαλεί πόνο αλλά ο ασθενής μπορεί να μην είναι σε θέση να σας το πει. Βεβαιωθείτε ότι οι οδοντοστοιχίες εφαρμόζουν καλά και προγραμματίστε τακτικές επισκέψεις στον οδοντίατρο.

​

Φάρμακα 

Η προσθήκη νέων φαρμάκων στην αγωγή του ασθενούς ή οι δοσολογικές αλλαγές μπορεί να επηρεάσουν την όρεξη.

​

Περιορισμένη σωματική δραστηριότητα 

Ο περιορισμός της σωματικής δραστηριότητας θα μειώσει την όρεξη. Ενθαρρύνετε απλές μορφές άσκησης όπως είναι οι περίπατοι, η φροντίδα του κήπου ή το πλύσιμο των πιάτων.

​

Μειωμένη όσφρηση και γεύση 

Ο ασθενής με άνοια μπορεί να μην τρώει γιατί το φαγητό δεν έχει την ίδια ευχάριστη γεύση και μυρωδιά όπως παλιά.

​

Κάνετε την ώρα του γεύματος πιο εύκολη 

Στα μεσαία και προχωρημένα στάδια της άνοιας η σίτιση μπορεί να γίνει δύσκολη εξαιτίας ερεθισμάτων που αποσπούν τον ασθενή, πάρα πολλών επιλογών στο τραπέζι, μεταβολών στην όραση, στη γεύση και στην όσφρηση.

Οι παρακάτω συστάσεις μπορεί να βοηθήσουν 

​

Περιορίστε τα ερεθίσματα που αποσπούν την προσοχή από το γεύμα 

Σερβίρετε τα γεύματα σε ήσυχο χώρο μακριά από την τηλεόραση ή άλλες πηγές ερεθισμάτων. 

​

Φροντίστε η διάταξη του τραπεζιού να είναι απλή

Αποφύγετε την τοποθέτηση αντικειμένων, πχ διακοσμητικών, πάνω στο τραπέζι. Μπορεί να μπερδεύουν τον ασθενή και να αποσπούν την προσοχή του. Χρησιμοποιήστε μόνο τα σερβίτσια που είναι απαραίτητα για το γεύμα. 

​

Φροντίστε το φαγητό να ξεχωρίζει από το πιάτο

Αλλοιώσεις στην όραση και στην αντίληψη του χώρου μπορεί να κάνουν δύσκολη τη διάκριση του φαγητού από το πιάτο ή του πιάτου από το τραπέζι. Η χρήση λευκών πιάτων που κάνουν αντίθεση με το τραπεζομάντηλο ή τα σουπλά μπορεί να βοηθήσει. Αποφύγετε τα πολύχρωμα και διακοσμημένα πιάτα τραπεζομάντηλα και σουπλά. 

​

Ελέγξτε τη θερμοκρασία του φαγητού

Ένας ασθενής με άνοια μπορεί να μην είναι σε θέση να πει αν κάτι είναι υπερβολικά καυτό για να το φάει ή να το πιει. Ελέγχετε πάντα τη θερμοκρασία των φαγητών και των ποτών πριν τα σερβίρετε. 

​

Σερβίρετε μόνο ένα ή δύο φαγητά τη φορά.

Πολλά φαγητά μαζί μπορεί να μπερδέψουν τον ασθενή. Απλοποιήστε τα πράγματα σερβίροντας ένα πιάτο τη φορά. Πχ πρώτα τις πατάτες και μετά το κρέας. 

​

Δείξτε ευελιξία στις προτιμήσεις του

Όταν ετοιμάζετε φαγητό να λαμβάνετε υπόψιν τις προτιμήσεις του ασθενούς. Να έχετε κατά νου ότι ένας ασθενής με άνοια μπορεί να αναπτύξει ξαφνικά νέες διατροφικές προτιμήσεις ή να απορρίψει φαγητά που πιο πριν του άρεσαν. 

​

Δώστε του άφθονο χρόνο για να φάει 

Θυμίζετέ του να μασάει και να καταπίνει προσεκτικά. Έχετε κατά νου ότι μπορεί να χρειαστεί μία ώρα ή και περισσότερο για να ολοκληρωθεί το γεύμα. 

​

Φάτε μαζί 

Κάντε τα γεύματα ένα διασκεδαστικό γεγονός που όλοι το περιμένουν με ευχαρίστηση. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι τρώνε καλύτερα όταν τρώνε παρέα με άλλους. 

​

Έχετε κατά νου ότι ο ασθενής μπορεί να μη θυμάται πότε ή αν έφαγε 

Αν ο ασθενής ρωτάει επανειλημμένα και επίμονα αν έφαγε πρωινό εξετάστε τη δυνατότητα να του προσφέρετε κάμποσα πρωινά: πρώτα χυμό, έπειτα γάλα με δημητριακά, έπειτα τοστ κλπ.

​

Καλλιεργήστε την ανεξαρτησία του ασθενούς 

Στα μεσαία και προχωρημένα στάδια της άνοιας είναι σημαντικό να επιτρέπετε στον ασθενή να είναι όσο το δυνατόν πιο ανεξάρτητος όσον αφορά στη διαδικασία της λήψης των γευμάτων. Να είστε έτοιμοι να τον βοηθήσετε όποτε χρειάζεται. 

​

Εκμεταλλευτείτε τις ικανότητές του όσο περισσότερο γίνεται 

Προσαρμόστε τα πιάτα και τα μαχαιροπίρουνα ώστε να κάνετε τη σίτιση ευκολότερη. Πχ ίσως χρειαστεί να σερβίρετε το φαγητό σε βαθύ μπολ αντί για πιάτο. Ένα κουτάλι με μεγάλη λαβή ίσως είναι λιγότερο δύσκολο για τον ασθενή να το χειριστεί απ’ ότι ένα πιρούνι ή ακόμα μπορεί να είναι προτιμότερο να φάει με τα χέρια αν αυτό τον διευκολύνει. 

​

Σερβίρετε το φαγητό σε μέγεθος μπουκιάς 

Δοκιμάστε τροφές σε μέγεθος μπουκιάς που ο ασθενής μπορεί να πιάσει εύκολα με τα δάχτυλα. Πχ κεφτεδάκια, μικρά τμήματα από κουνουπίδι, φέτες πορτοκαλιού κλπ. 

​

Προτρέψτε τον ασθενή να σας μιμηθεί 

Πχ κρατήστε το κουτάλι και δείξτε του πώς να τρώει ένα μπολ με δημητριακά. 

​

Μην ανησυχείτε για την τάξη και την καθαριότητα 

Ο κύριος σκοπός είναι να τραφεί ο ασθενής όσο περισσότερο γίνεται. Δοκιμάστε να χρησιμοποιήσετε ποτήρια που κλείνουν με καπάκι και δέχονται καλαμάκι.

​​

Χρύσανθος Κατσιμαγκλής

Ψυχίατρος - Ψυχοθεραπευτής